شهید منصور ستاری در 30 مرداد 1327 در روستای ولی آباد از توابع شهرستان ورامین متولد شد. پدرش، مرحوم حاج حسن، مردي فاضل، اديب و شاعر بود که دیوانی از او به نام «ماتمکده عشاق» به یادگار مانده است.پس از طی دوران تحصیل در مقطع ابتدایی در زادگاه خود، تحصیلات متوسطه را در روستای (پوینک) از توابع باقر آباد ورامین طی نمود. در سال 1345 موفق به اخذ دیپلم متوسطه شده وبا موفقیت در آزمون دانشکده افسری نیروی زمینی ارتش، زندگی نظامی خود را آغاز می کند. در سال 1348 موفق به فارغ‌التحصیلی با درجه ستوان دومی شده و در همان سال به نیروی هوایی ارتش منتقل می شود. علاقه مندی شهید ستاری به هوانوردی در این انتقال نقش مهمی را ایفا نمود. در نیروی هوایی پس از گذراندن دوره‌های مختص کنترل شکاری (کنترل جنگنده‌های شکاری یاFIGHTER CONTOROLER) جهت افزایش دانسته های علمی و تجربی به آمریکا اعزام شد و در سال 1351 پس از طی دوره های تخصصی به ایران بازگشت و به ایستگاه رادار بابلسر (گروه پدافند هوایی بابلسر فعلی) منتقل می شود. در سال 1354 در کنکور سراسری پذیرفته شده وجهت ادامه تحصیل در رشته مهندسی برق وارد دانشکده فنی می شود.
در بررسی سوابق شهید ستاری مبارزات بر علیه رژیم پهلوی نیز مشاهده شده است.
«بیش از پیروزی انقلاب، نیروهای ضد اطلاعات ارتش حكومت دست‌نشانده پهلوی، شماری از كاركنان پدافند هوایى، همچون سروان منصورستاری را زیر نظر داشتند.حضور در دسته‌های مذهبی، سخنرانی های انقلابی و پخش اعلامیه‌های امام میان كاركنان نیروی هوایی، هراسی در دل نوكران حكومت خودكامه پهلوی ایجاد كرده بود.
از دی ماه ۱۳۵۷، شهید ستاری تصمیم گرفته بود كه با نوشتن نامه‌ای به كمك "آیت‌الله محمد یزدى"، تكلیف گروهش كه فعالیت انقلابی خود را پنهانی دنبال می‌كردند،ازامام(ره) خواستارشوند. محتوای نامه او به امام خمینی(ره) این بود كه «در این موقعیت حساس در نیروی هوایی بمانند و یا بیرون بروند؟»(نوایی لواسانی، ص۲۷) پاسخی كه امام خمینی(ره) به نامه شهید ستاری دادند، در برگیرنده این نكته بود كه «نمی‌خواهند ارتش را منحل كنند و نیاز است كه كاركنان پدافند هوایی[ و نیروی هوایی] در بخش‌های خود بمانند و در راه پیروزی انقلاب به تلاش خود ادامه دهند»
اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی و متعاقب آن تجاوز نیروهای بعثی به مرزهای جمهوری اسلامی ایران، تحصیل را ترک کرده و در مأموریت‌های مختلف نظامی به دفاع از کشور و اعتقادات مشغول می شود. خدمت در ایستگاه های رادار پدافندهوایی سوباشی همدان، دزفول، آبدانان، سربندر منجر به افزایش تجربیات وی در حوزه تخصصی می شود. همچنین خدمت در دایره زمین به هوا مدیریت عملیات پدافند هوایی نیروی هوایی ارتش منجر به افزایش معلومات و تجربیات وی در خصوص جنگ افزارهای زمین به هوا شد. اهمیت کسب این تجربه در سال های بعد خدمت وی به صورت عملی و بروز خلاقیت در خصوص سامانه های زمین به هوا نمایان شد. در عملیات خیبر و در عملیات های پس از آن لیاقت خود را به همگان به اثبات رساند (خصوصاً در زمینه کنترل هواپیماهای جنگنده ره گیر و هدایت و همکاری با سایت موشکی هاوک پیروزی مستقر در منطقه عملیاتی) و از آن پس مسیر پیشرفت شغلی وی هموارتر از گذشته طی می شد. شهید ستاری از درجه ستوان یکمی تا شهادت محل های خدمتی زیر را تجربه نمود:
«افسر کنترل شکاری در عملیات ایستگاه رادار همدان با درجه ستوان یکمی، افسر کنترل شکاری در عملیات ایستگاه رادار آبدانان، افسر یکنواختی و آموزش در معاونت عملیات فرماندهی پدافند هوایی با درجه سروانی، منتسب به ستاد نیروی هوایی جهت ادامه تحصیل در دانشگاه تهران با درجه سروانی، رئیس آموزش رادار معاونت عملیات فرماندهی پدافند هوایی با درجه سرگردی، معاونت عملیات فرماندهی پدافند هوایی با درجه سرهنگی موقت، معاونت طرح و برنامه نیروی هوایی ارتش با درجه سرهنگی دائم، فرماندهی نیروی هوایی با درجه سرهنگی و سپس ارتقاء به درجه سرتیپی».
همکاری های مشترک شهید ستاری و شهید عباس بابایی نتایج شگرفی در عملیات های مختلف رقم زده بود. طرح های ارائه شده توسط منصور ستاری به عباس بابایی آن چنان دقیق و مبتکرانه بود که دیگر ارائه طرح از سوی ستاری در خصوص پدافند هوایی وحتی نیروی هوایی به امری غیر منتظرانه تعبیر نمی شد. تعهد، تخصص، شهامت، خلاقیت و ولایت مداری شهید ستاری منجر به کسب اعتماد و حمایت شهید بابایی و بسیاری از فرماندهان و مسئولان از وی در مقاطع مختلف شده بود. ستاری و بابایی آن‌چنان با هم هماهنگ بودند که گویی یک روح در دو بدن هستند. این اعتماد منجر به کسب مسئولیت فرماندهی نیروی هوایی شد.
در بررسی تاریخ و رخدادهای دفاع مقدس متوجه می شویم که شهید ستاری زمانی به فرماندهی نیروی هوایی انتخاب شد که آن نیرو تعداد زیادی از بهترین خلبانان خود را از دست داده بود. ضمن اینکه امکانات کافی جهت حفظ برتری هوایی بر دشمن را در اختیار نداشت زیرا در طول حدود شش سال جنگ، هواپیماهای زیادی را از دست داده بود. در مقابل سردمداران بلوک شرق و غرب با تجهیز عراق به پیشرفته‌ترین هواپیماهای جنگی سعی در حفظ و ارتقاء کیفیت و کمیت تجهیزات نیروی هوایی عراق داشتند. انتظار کسب توفیق بیشتر توسط نیروی هوایی منجر به انتصاب شهید ستاری به فرماندهی نیروی هوایی شد.
شهید ستاری زمانی به فرماندهی نیروی هوایی انتخاب شد که آن نیرو تعداد زیادی از بهترین خلبانان خود را از دست داده بود. ضمن اینکه امکانات کافی جهت حفظ برتری هوایی بر دشمن را در اختیار نداشت زیرا در طول حدود شش سال جنگ، هواپیماهای زیادی را از دست داده بود. در مقابل سردمداران بلوک شرق و غرب با تجهیز عراق به پیشرفته‌ترین هواپیماهای جنگی سعی در حفظ و ارتقاء کیفیت و کمیت تجهیزات نیروی هوایی عراق داشتند. انتظار کسب توفیق بیشتر توسط نیروی هوایی منجر به انتصاب شهید ستاری به فرماندهی نیروی هوایی شد. حکم انتصاب شهید منصور ستاری به فرماندهی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به شرح ذیل در صحیفه نور (جلد 20) درج گردیده است:
حکم:
زمان :10 بهمن 1365/29 جمادی الاول 1407
مکان :تهران جماران
موضوع:انتصاب فرمانده نیروی هوایی ارتش
مخاطب:خامنه‌ای، سید علی (رئیس جمهور و رئیس شورای عالی دفاع)
«بسم الله الرحمن الرحیم
مقام معظم رهبری انقلاب وفرماندهی کل نیروهای مسلح حضرت امام خمینی –مدظلله العالی
با اظهار قدردانی از خدمات سرکار سرهنگ هوشنگ صدیق در طول تصدی فرماندهی نیروی هوایی، شورای عالی دفاع در اجرای ماده 110 قانون اساسی انتصاب سرکار سرهنگ منصور ستاری را به فرماندهی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به آن حضرت پیشنهاد می‌کند.
10/11/65 سید علی خامنه‌ای، رئیس جمهور و رئیس شورای عالی دفاع »
بسمه تعالی
با تقدیر و تشکر از خدمات سرکار سرهنگ هوشنگ صدیق، با پیشنهاد مذکور موافقت می‌شود.
10 بهمن 65
روح الله الموسوی الخمینی
عملیات فاو یکی از بزرگترین عملیات ها به شمار می رفت که رزمندگان با پیروزی در آن شاهکاری دیگر را در جنگ تحمیلی رقم زدند. شهید ستاری و تیم او در این نبرد نزدیک به 70 جنگنده عراقی را ساقط کردند. صدام که از بیرون راندن رزمندگان مأیوس شده بود با روزی 300 تا 400 سورتی پرواز سعی کرد به زور بمب شیمیایی و بمباران گسترده، لشکرهای سپاه را زمین گیر کند اما تدابیر ستاری آنها را مأیوس کرد. از 1365 خورشیدی با کاهش توان هوایی ایران و بالعکس افزایش بی‌سابقه قدرت هوایی عراق، ایران مجبور به گسترش یگان‌های پدافندی خود به مراکز نفتی، بنادر و پتروشیمی‌ها شد. نیروی هوایی با تمام قوا از این آب و خاک دفاع کرد تا ایران وارد دوران صلح با عزت شود.
** اقدامات ارزشمند خلبان شهید ستاری در دوران جنگ و پس از آن
از مهم ترین فعالیت های امیر سرلشکر خلبان شهید ستاری در سال های 1366تا پایان جنگ تحمیلی اسکورت ناوگان تجاری کشتی های نفتکش ایران در خلیج فارس و دریای عمان تا زمان خروج سلامت آنها از این آبراه راهبردی بود که انجام عملیات اسکورت با توجه به حجم عملیات جنگی و عملیات عادی و روزانه نیروی هوایی ارتش در آن مقطع زمانی بسیار ارزشمند و پراهمیت بود.
توسعه نهاجا(نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی) از جمله کارهای مهم و اجرایی ستاری در سال‌های پس از جنگ محسوب می شود. تشکیل دانشکده پرواز که آرزوی هر ایرانی و پرسنل نیروی هوایی بود از جمله کارهای ارزنده شهید ستاری به شمار می رفت. تشکیل دانشگاه هوافضا با هشت گرایش تحصیلی و مبتنی بر برنامه‌های آموزشی - مجموعه‌های کارشناسی و مصوبات وزارت فرهنگ و آموزش عالی، تأسیس دانشکده پرستاری و راه‌اندازی مرکز تحقیقات و آموزش پزشکی (پاتولوژی) نیروی هوایی و ایجاد شبکه دیده بانی به منظور تقویت سیستم پدافندی کشور، ایجاد شبکه دیده بانی بصری، ایجاد موانع هوایی بر فراز دره ها، گذرگاه‌ها و ارتفاعات از دیگر اقدام های این شهید والامقام بود. او همچنین سعی داشت تا کمبود منابع مالی نیرو را با بومی سازی صنعت هوایی جبران کند.
حفاظت از میدان گازی کنگان و نگهداری مجتمع پتروشیمی بندر امام (ره) از جمله اقدام های تحت فرماندهی و مدیریت این شهید بزرگوار است. همچنین طراحی و ساخت خودرو «شمس» ایجاد خطوط هوایی سها (سازمان هواپیمایی ارتش جمهوری اسلامی ایران)، شرکت در پروژه های دولتی در راستای امور مهندسی و تاسیساتی، ازدیاد بازده صنایع فلزی و دریافت سفارش به منظور رفع نیازمندی های دولتی، نظامی و خصوصی از دیگر یادگارهای شهید ستاری به شمار می آید.
آیت الله خامنه ای مقام معظم رهبری در سخنانی با اشاره به این مطلب که از نخستین روزهای انقلاب با این شهید بزرگوار آشنا بوده ام، درباره اقدامات ارزشمند ایشان در حوزه طراحی های علمی- نظامی می فرمایند: «ساخت وسایل زمینی رادارها و وسایل هدایت شونده زمینی و به کارگیری بسیار دشوار و پیچیده آنها جزو افتخارات نیروی هوایی است، که شهید ستاری قبل از آن که فرمانده نیروی هوایی شود، یکی از قهرمان های این میدان بود. او و بسیاری دیگر که امروز در بین شما هستند و من آنها را می شناسم، از همان زمان و بعد از آن زمان، در داخل جبهه ها لحظه به لحظه مشغول تحرک و فعالیت جانکاه اما شیرین برای یک انسان متعهّد بودند».
بازگویی برخی از وجوه شخصیتی ومدیریتی شهید ستاری-که تاکنون ناگفته مانده است، می تواند به شناخت دقیق تر شهید ستاری و درس آموزی از شیوه مدیریتی وی منجر شود.
شهید ستاری در خصوص شرایط یک مدیر در نظام اسلامی سخنان جالبی را بیان کرده است :
« مدیر باید بر کار تسلط داشته باشد، اطلاعاتش کافی باشد، از ساده‌ترین راه به اطلاعات دسترسی داشته باشد ، آن هم آخرین و صحیح‌ترین آن . متوجه باشد که اطلاعات نادرست در اختیارش قرار نگیرد. در تشخیص اطلاعات صحیح از نادرست ، قوی باشد . در این صورت است که مدیر موفق می‌شود ، یکی از دلایل ناپایداری رژیمهای موروثی این است که آنها از میان عامه مردم بلند نمی‌شوند . یک تافتة جدا بافته‌ای هستند که چیزی از مردم نمی‌فهمند و تعریفی که از مردم دارند غلط است . برداشتشان چیز دیگری است. نکتة‌دیگر در مدیریت تسلط بر مسائل آن حوزه است . اگر تسلط نباشد ، کار حتماً به اشکال بر می‌خورد .
تجربة طفولیت من در آشنایی با کارهای مختلف خیلی مؤثر بوده، اول ، رنج کشیدن و سختی کشیدن . اگر کسی در جمهوری اسلامی بخواهد مسئولیت داشته باشد، نباید نازپرورده باشد، ما در جمهوری اسلامی صبح تا شب درگیر یک جهان پر از توطئه هستیم . در برابر دنیایی که روبه‌روی ما قد علم کرده، باید قوی بود . اراده باید قوی باشد ، جوانها باید از پیرها بیاموزند و کار را بفهمند ، این جمهوری اسلامی آن قدر مشکل دارد که آدم معمولی نمی‌تواند از پس آن بر بیاید ، وای به اینکه آدمی در لای زرورق بزرگ شده باشد. در سختی و رنج بزرگ شدن ، برای سیستم مدیریتی کشور بسیار مفید است .
نکته دیگر ، مسئله خودکفایی است. جامعه ما ، بخصوص، بخش روستایی آن در گذشته، اصولاً خودکفا بودند و خودکفایی چیزی است که امام (ره ) می‌فهمیدند یعنی چه و می‌دانستند که چگونه آدم را از یوغ دیگران بیرون می‌آورد . شما به وصیت حضرت امام که مراجعه کنید می‌بینید چقدر روی این بخش حساس هستند . می‌فرمایند باید روی پاهای خودتان بایستند. چون در رنج بزرگ شده و می‌فهمد که می‌شود خودکفا بود.»
سرانجام 6 سال پس از پایان جنگ تحمیلی و در یک پروازی عادی در 15 دی 1373 خورشیدی شهید ستاری به همراه دیگر خلبانان عازم پرواز می شوند اما بروز مشکل در هواپیما باعث می‌شود خلبانان درخواست بازگشت کند. آنان در آخرین تماس موقعیت هواپیما را خواستار می شوند که این گونه جواب می‌آید: «در حال گردش برای فاینال هستیم» در این هنگام به ناگاه ارتباط با برج مراقبت قطع می‌شود. هواپیمای جت استار نیروی هوایی به شماره ثبت 9001-5 در فاصله 64 کیلومتری فرودگاه در جاده نایین – یزد سقوط کرده و سرنشینان آن به شهادت می‌رسند. در این سانحه ناگوار 6 امیر نیروی هوایی ارتش به همراه شهید ستاری و 6 خدمه پروازی به شهادت رسیدند.
منابع:
سایت بنیاد شهید و ایثارگران، سایت شهید ستاری
